გაზეთ "24 საათის" ელექტრონულ ვერსიაში მეტად საინტერესო სტატიას წავაწყდი სათაურით " მოცეკვავეს კი არა, ცეკვას უნდა ჩააცვა" . სტატია სოლიკო ვირსალაძისა და სუხიშვილების ერთობლივ წარმატებაზეა,რომელიც საქართველოს საზღვრებსაც კი გასცდა და შეძლო მაყურებლის აღფრთოვანება.
მოცეკვავეს კი არა, ცეკვას უნდა ჩააცვა
მსოფლიო სცენებზე "სუხიშვილების" კონცერტებზე აპლოდისმენტები დარბაზში ცეკვის დაწყებისთანავე გაისმოდა.
"ეს ტაში სოლიკო ვირსალაძის კოსტიუმებს ეკუთვნოდა! სოლიკოს გენიალური კოსტუმების გარეშე ის აღიარება, რაც ანსამბლმა მიიღო წლების მანძილზე, არ იქნებოდა..." - იხსენებდა ლეგენდარული ნინო რამიშვილი ანსამბლის უცვლელ მხატვარზე, რომელმაც ცენზურის ეპოქაში არამარტო ხალხური კოსტიუმი აიტანა სცენაზე, არამედ თავისი შექმნილი კოსტიუმებიც გაახალხურა, - "სამაია", "აჭარული", "სადარბაზო", "აფხაზური", "ჯეირანი", "ყაზბეგური", "დოქებით ცეკვა", "ხორუმი", "სიმდი"...
"აჭარულის" კოსტიუმი გენიალური სცენოგრაფის ნოვატორული ჩანაფიქრია, რაც მანამდე არ არსებობდა და ეს ფორმალიზმის ეპოქისთვის იყო მოდერნი. ქალის ამ სილუეტურ კაბას მხატვარმა გრძელი, ჭრელი და განიერი ზოლებიანი ქამარი თეძოზე დეკორატიულად შემოახვია, თავზე კი შავი ყაბალახი მოარგო. ქალებს თავზე შავი ყაბალახი მოუხდათ, და, აქ კოსტიუმის მეტრის ორიგინალური ხელწერა ყველაზე თამამად გამოჩნდა. ქალებს მამაკაცის ყაბალახი?! როგორ შეიძლება?! - 50-იან წლებში ეს მოულოდნელი დეტალი, რომელიც მკაცრი ტრადიციისა და ნოვაციის უხილავ ურთიერთობებს შიფრავს, ზღვარგადასულ რისკად ჩაითვალა, ვინაიდან მანამდე აჭარელი ქალები ლაზების ცხოვრების სტილის გავლენით, ჩადრში ცეკვავდნენ თურმე, მაგრამ ეს სამფერიანი კოსტიუმი თავისი ესთეტიკით, რიტმით, ანდა სახასიათო სიზუსტით დროში ტრადიციულ ფორმებთან ერთად იქცა კლასიკად, ისევე, როგორც კოსტიუმზე სოლიკოსეული გრადაციები - ღაჟღაჟა წითელი, მჟღერი ფირუზისფერი და ინტენსიური შავი გაწყობილი ჩამქრალი ოქროსფერი სირმებით. ფაქტია ისიც, რომ 1957 წელს, პარიზში "სუხიშვილების" კონცერტების მერე, ამბობენ, იმ სეზონზე ფრანგულ მოდაში შემოვიდა საღამოს კაბებზე განიერი, გრძელი ქამრები... აი, პარიზზე ქართული გავლენა!
"უხდებათ ქართველებს ჩოხა და ჩოხას ქართველები," - ასე ამბობდნენ თურმე ევროპაში გასულ "სუხიშვილებზე" ერთ დროს, და, ასე მოვიდა დღემდე... ჩოხა-ახალუხი, როგორც ეროვნულ სამოსში გააზრებული ქართული რაინდობის სიმბოლო, თაობათა მეხსიერებიდან თავადურ სიამაყესა და ღირსებას იტევს. ჩოხას უწოდებენ მამაკაცის ტრადიციულ სამოსს შალის ქსოვილისგან, რომელიც მიუხედავად იმისა, რომ საერთო იყო კავკასიური ხალხებისთვის, მასში ქართული ხასიათი დევს.
ჩოხა კაბის ტიპს განეკუთვნება თავისი კანონიკით, - მკვეთრად გამოყვანილი წელი, ნაოჭიანი კალთა, განიერი ბოლო, ჩახსნილი გული, მკერდის ორივე მხარეს საქილეები... ქართლ-კახური, მეგრულ-აფხაზურ-რაჭული ჩოხა, გურულ-აჭარული ჩაქურა, ანუ იგივე ჩოხის სახეობა, ატარებს თავის ხალხურ ფერებს - შავი, თეთრი და შინდისფერი. ქართველებს სხვადასხვა კუთხეებიდან ასეთი სტილის ჩოხებზე ყაბალახი მხრებზე ჰქონდათ ხოლმე შემოგდებული, წელზე კი ერტყათ ტყავის აბზიდიანი ქამარ-ხანჯალი. ბარისგან სრულიად განსხვავებულია ტრაპეციულ თარგზე აჭრილი ხევსურული ჩოხა (ტალავარი), უთვალავ ფერში ნაქარგი ორნამენტებით, რომელიც ცალკე ხელოვნებაა და მასზე გამოსახულ სიმბოლოებთან ერთად გვაძებნინებს ქართული ფერწერის ფესვებს.
სხვადასხვა კუთხის ჩოხა კარგად ახასიათებს ქვეყანას... ამაყი ქართული სული და თავისუფლების სიყვარული შეუცვლელ რელიკვიად რომ გადმოვიდა ქართველი კაცის გულში საუკუნეებით, ამაზე ჩოხა-ახალუხის საბრძოლო დეტალები მეტყველებს.
"სამაიას" ულამაზესი ესკიზები სვეტიცხოვლის ტაძრის ფრესკიდან "კოსტიუმის მეტრმა" მეფური სიდიადით დახატა, ხოლო ცეკვის შინაარსი თამარ მეფის სამხატოვნებაზეა აგებული. ცეკვა ფრესკული სტატიკით იწყება და, ამიტომაცაა, რომ ამ კოსტიუმებში, რომელშიც იკითხება სამეფო სამოსის ბიზანტიური გავლენა, სიმბოლიკად შემოსულია ფრესკის ფერები: მოიისფრო კაბა აღებულია თამარის ვარძიის ფრესკიდან, ღია ცისფერი ბეთანიისა და ყინწვისის მოხატულობიდან, სპილენძისფერი კი დავით გარეჯში ბერთუბნის ხატწერიდან. ასეთი გააზრებით, კოსტიუმების დიზაინი ქსოვილის ფაქტურაზე არაჩვეულებრივად ეფექტურია, - ნაცრისფერი გრადაციაში გადადის მუქ იისფერთან, ცისფერთან და სპილენძისფერთან. ასეთ სამფერიან გამასთან უცვლელად რჩება კაბის სილუეტურობა, ისტორიაში გამოვლილი დახვეწილი სტილი და ძვირფასი ქვების მისტიკური ფილოსოფია. ისიც სიმბოლიკაა, რომ სამეფო სამოსის გულისპირშია "ჩალაგებული" თეთრი მარგალიტები, ისევე როგორც დიდი ძვირფასი თვლები, - ზურმუხტები, ლალები, საფირონები არქაული მოზაიკის მგავსად... ასეთ ჰარმონიას რომ ეხები, გგონია, რომ ალბათ, არც ერთ ესკიზში არ არის ჩადებული ასეთი ასკეტიზმი და მონუმენტურობა, მეფური ზომიერება, ქალური სინაზე, მეფური სიმშვიდე თუ სიდარბაისლე... ამ კოსტიუმებს ცეკვაში შემოაქვს თავისი რიტმი, ქორეოგრაფიული ნახაზის სტატიკურობა, - "მე ბედნიერი ვარ, როდესაც ჩემი მხატვრობის საშუალებით, მაყურებელი გრძნობს, თუ როგორ ხდება მუსიკა ხილული, როგორ იმოსება ცეკვა..." - წერდა სოლიკო ვირსალაძე. "სამაიას" გვირგვინი? - ესეც სამეფო გვირგინის ანალოგია, რომელიც მხატვარმა სამუზეუმო ექსპონატად აქცია... "სამაიას" საოცრად ლამაზ, სილუეტურ კაბებს, რომლებიც ცალკე შედევრებია, ბიზანტიური სამეფო სამოსისგან მიჰყვება მთავარი აქსესუარი - ლორი, რომელიც კაბის უცვლელი ნაწილია და მოცეკვავეებს ხელზე აქვთ ხოლმე გადაფენილი... "ქალებს ემოსათ გრძელი დაშვებული, კაბები, რომლებიც ბრწყინავდა, მაყურებელს კი ისეთი შეგრძნება ეუფლებოდა, რომ ისინი იყვნენ მისტიურნი..." - New-York Times რეცენზიიდან.
ცნობილი ფირუზისფერი "ჯეირანის" კაბა ვირსალაძემ ნამდვილ აღმოსავლურ პოეზიად აქცია "ცეკვის დედოფლად" აღიარებული ნინო რამიშვილისთვის, "სიმდის" შავ-თეთრი კოსტიუმის გრაფიკული გადაწყვეტა, ესეც კონტრასტული "სვლაა" კოსტიუმში, რომელსაც მისცა შეფარული რომანტიკა, დააგრძელა "ოსურის" მკლავები, რამაც კაბისა თუ ჩოხის სილუეტი გახადა კიდევ უფრო ჰაეროვანი, სადა, თუმცა სკულპტურული, ხასიათით - მკაცრიც... კოსტიუმის გრაფიკა, რომელიც ცეკვის არქიტექტონიკაში "ზის", მის ქორეოგრაფიულ გააზრებას გაძლევს, ამბობენ, რომ აქ, "მუსიკის ფერი" მხატვარმა კოსტიუმს დაუმორჩილა, კოსტიუმს, რომელიც ესკიზებზე დაიბადა, და, ისევე ხელუხლებლად დარჩა, როგორც "სიმდის კარიბჭე" ცეკვაში, როდესაც სცენაზე "სიმდის" ჰორიზონტალური ხაზები ტრიალებს, ამ ხაზების მიმართულება და ფორმა იცვლება, თუმცა ხაზებში სისწორე არ უნდა დაირღვეს... უფროსები ამბობენ, რომ ფერის აბსოლუტური სმენა ჰქონდაო "კოსტიუმის მეტრს", ალბათ ამიტომაც, მისთვის "ყაზბეგურში" მამაკაცის კოსტიუმი მთის მოტივებზე, ზურგზე შემოგდებული ბეწვით, თავზე კი შავი ფაფახებით, ყავისფერია. აქაც, როგორც კოსტიუმის ფაქტურა, ისე მისი ჩამჯდარი გრადაცია - ყავისფერიდან თიხისფერში, ცეკვაში კი ტეხილი მოძრაობების სიმკაცრე მთიელების ტრადიციული ყოფა-ხასიათია, მთასავით ასე განდეგილი, ენერგიული, და, თუნდაც, მძიმე.
"ჩვენ ძალიან მჭიდრო შემოქმედებითი ურთიერთობა გვქონდა, გასაოცრად ერთნაირად ვაზროვნებდით და მართლაც ერთად ვქმნიდით ცეკვას. იყო შემთხვევები, როდესაც მხატვარი ჯერ ცეკვას ნახავდა და შემდეგ ქმნიდა ესკიზებს, ცეკვის ნახატიდან და მოძრაობიდან გამომდინარე გრძნობდა, თუ რა უნდა გაეკეთებინა, ხდებოდა პირიქითაც, მხატვარმა წინასწარ იცოდა თემა, მოჰქონდა ესკიზი და ჩვენ უკვე ესკიზიდან გამომდინარე ვდგამდით ცეკვას. ეს ის შემთხვევაა, როდესაც ისეთი ბრწყინვალე შემოქმედი, როგორიც სოლიკო ვირსალაძე იყო, თავისი ესკიზის მიხედვით გვკარნახობდა ცეკვის ნახატს... ის არაჩვეულებრივად გრძნოდა ქსოვილის ფაქტურას. სულ უბრალო ნაჭრიდან ისეთ მდიდრულ ფაქტურას შექმიდა, რომ გაოცებული ვრჩებოდი, ფერის სრულიად განსაკუთრებული შეგრძნება ჰქონდა, თვითონ ღებავდა ქსოვილებს, ზედ საკუთარი ხელით აკრავდა აპლიკაციასა და ორნამენტს... თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ სოლიკო ვირსალაძე ჩვენთან ერთად ანსამბლის ერთ-ერთი შემქმნელია და ცხოვრების ბოლომდე მისი უცვლელი მხატვარი." - ნინო რამიშვილის მოგონებიდან.
სოლიკოს "ხელის ინტელექტმა" მოიტანა "სადარბაზოს" ორიგინალური კოსტიუმიც, რომელიც უფრო მოგვიანებით, 70-იანი წლების ბოლოს, მოსკოვის დიდი თეატრის სახელოსნოში შეიკერა. ქალის და მამაკაცის ამ კოსტიუმების ფორმა და სტილი არისტოკრატულია, ეს არის სულ ხელით ნამუშევარი, რომელსაც ერთდროულად წარსულიც აქვს და მომავალიც, ყველას მოულოდნელად აოცებს და ინდივიდუალურ ემოციებს ტოვებს... ქალის მდიდრული სადარბაზოს საზეიმო კოსტიუმი გრძელი წელში გამოყვანილი კაბაა, ბოლოსკენ დიდი შლეიფით გაშლილი... ფერი? - როგორც კოსტიუმის მეტრი იტყოდა, მიმქრალი ოქროსი, ღია იასამნისფერი რომ გადაჰკრავს. კაბის ქსოვილი ვერცხლისფერ-ოქროსფრად ბზინვარებს და მას განსაკუთრებულ მხატვრულ ეფექტს აძლევს შავი ფუნჯით შესრულებული ყვავილოვან-გეომეტრიული აპლიკაცია, შავზოლიანი ქამარი, ქამარზე მიმობნეული მარგალიტები, და, რა თქმა უნდა, გვირგვინი, რომელიც სადედოფლო გგონია. ქალის "სადარბაზოსგან" განსხვავებით, მამაკაცის კოსტიუმის დიზაინი უფრო მკაცრია, თუმცა ისიც სადად არის მოხატული, თარგი მანერულია, უფრო თეატრალიზებული, ამ ფაქტურასა და სტილში არსებობს დასავლური ცივილიზაციის პირდაპირი გავლენა, რომელიც გაქართულებულია, ანუ, საქართველო სამოსის მოტივებშიც გზაჯვარედინია, - ტენდენციების, ფერწერისა და კონცეფციების სტილური სინთეზი კოსტიუმებს დასავლურ ცივილიზაციას მიაკუთვნებს, ემოციურ ნაწილში კი აღმოსავლეთ კულტურასთან გადაიკვეთება.
"ამ ანსამბლთან თანამშრომლობა ჩემი დიდი სიყვარული და გატაცებაა, აღარც კი მახსოვს, რამდენი წელია ვიცნობ ქალბატონ ნინოს, დღემდე მაოცებს მისი გადამდები ხალისი, ენერგია და შემართება. წლების მანძილზე სამშობლოსგან მოშორებით მცხოვრებს, საქართველოსთან, ყოველივე ქართულთან ეს უფრო მაახლოვებს. ყოველთვის დიდი სიამოვნებით ვმუშაობ მათთვის, ეფექტის მიღწევაში თვითონ ქართული ცეკვები მეხმარება. როდესაც კოსტიუმებისათვის ფერებს ვარჩევ, უპირველეს ყოვლისა მთელ ცეკვას ვხედავ..." - წერდა სოლიკო ვირსალაძე.
იმ ევოლუციურ ხაზს, რომელიც ნინო სუხიშვილმა მემკვიდრეობად მიიღო დიდი სოლიკო ვირსალაძისგან, ახლა ანსამბლში თავად აგრძელებს და კიდეც ქმნის კოსტიუმის მომავალს... ამბობს, რომ ვირტუოზულ რიტმზე აგებული ქორეოგრაფია კარნახობს კოსტიუმის თარგს, სილუეტს, ფორმასა და მის პროპორციას. როცა სოლიკო ვირსალაძესთან ასისტენტად მუშაობდა, იქიდან სულ ახსოვს "კოსტიუმის მეტრის" სიტყვები: "მოცეკვავეს კი არა, ცეკვას უნდა ჩააცვა, უნდა იყო გაბედული და ზუსტი..." ამიტომაცაა, რომ ის ფოლკოპუსების "შეფუთვისას" მუშაობს როგორც ფერმწერი, რჩება არა მარტო დოკუმენტური და ლაკონური, არამედ საკუთარი ხელწერით გამორჩეული, სადაც ტრადიციული სამოსის კანონიკური კონსტრუქცია არ ირღვევა. ამჯერად გამორჩეული ის არის, რომ "ხორუმში" ჩოხები შემოიტანა, აქამდე ჩაფხურაში იცეკვებოდა. "ჯუთაში" გოგონებს თავზე მწყემსის ჯინჯილა ქუდები დაახურა, წითელი, ღვინისფერი და შავი კაბები კი ფეხის "ჩახლართული" ჩაკვრების გამო ცოტა დაამოკლა, "ზეკარში", რომელიც გურული ცეკვის სტილშია დადგმული, ნინომ ქალებს და მამაკაცებს თავზე ბენდენა შემოახვია, ზუსტად ისე, როგორც ეს ძველად ყოველდღიურ ყოფაში არსებობდა და არსებობს დღეს... "სვანურში" მთის მკაცრი პეიზაჟები მამაკაცების ჩოხებში ასახა, ხოლო თეთრი სვანური ქუდები ბიჭებს დაახურა და ასე შემოიტანა უზარმაზარი მყინვარების ალეგორიული განწყობილება. სოლიკო ვირსალაძის პალიტრის მსგავსად, ეს კოსტიუმები ცოცხალია, თითქოს სუნთქავს და მეტყველებს ფერში.
"მთების ჰორიზონტს შორიდან რომ გახედავთ, ნახავთ მოიისფრო, მონაცრისფრო, მწვანე და ლურჯ ტონებს. ცეკვა "სვანურის" კოსტიუმებიც სწორედ ამ ფერებშია გადაწყეტილი. "ნანილას" კაბები სვანური საეკლესიო ზარების ფორმით არის შექმნილი, მუსიკა უძველესი იავნანა, მოძრაობაც თითქოს აკვნის რწევის მსგავსია. როგორც "სვანურის" კოსტიუმის ფერები, ეს კაბებიც ოთხფერიანი გამაა: ლურჯი, იისფერი, ნაცრისფერი და ხაკისფერი. უფრო მანამდე, "ზეკარის" კოსტიუმის ასოციაცია მოვიდა ნინო რამიშვილის მთიულურის კაბიდან, დეტალები და ფერები აქედან მაქვს აღებული... ტრადიციული სამოსს როდესაც ვაკეთებ, აქ ტრადიციული თარგი არ უნდა დაირღვეს, ერთი შეხედვით, თითქოს ჩარჩოებში ვარ მოქცეული, მაგრამ ეს სულაც არ არის ხელისშემშლელი, პირიქით. ის კოსტიუმები, რომელიც ანსამბლს წლებია აქვს, თითქმის ყველა სამუზეუმო ექსპონატია, ამ კოსტიუმებს განსაკუთრებით ვუვლით, პერიოდულად რესტავრაციას ვუკეთებთ, რადგან ვიცი, რომ "ხევსურულის" კოსტიუმს თავიდან ვეღარ შევკერავთ, სულ ხელით არის დაქარგული ისევე, როგორც "სადარბაზოს" კაბა - მთლიანად მოხატულია. "აჭარული" კი თავიდან შევკერეთ ზუსტად იმ ესკიზით, რომელიც სოლიკო ვირსალაძემ დაგვიტოვა და ჩვენთვის საამაყოა..." - ამბობს ანსამბლის კოსტიუმების მხატვარი ნინო სუხიშვილი.
"სუხიშვილებმა" დიდ საკონცერტო დარბაზში დიდი ილიკოსა და დიდი ნინოს მიერ შექმნილი ის კლასიკური ქორეოგრაფია წარმოადგინეს, რომელიც სოლიკო ვირსალაძემ თავისი ფერთაპოეზიიდან დიდ ტილოდ აქცია. "ხორუმი", "აჭარული", "აფხაზური", "ჯეირანი", "ქართული", "ყაზბეგური", "მთიულური", "სიმდი", "სამაია", "სადარბაზო", "ფარიკაობა", "ხევსურული", "ხანჯლური"... - ეს ცეკვები "რკინის ფარდის" მიღმა რომ გაიტანეს, "სუხიშვილების" ფერხულში "ჩაება" მსოფლიოს 5 კონტინენტი... 88 ქვეყანა... 9200-ზე მეტი წარმოდგენა... და იყო 50 მილიონზე მეტი მაყურებელი...
ჟენევაში 1962 წელს "სუხიშვილების" "უდიდესთა შორის უდიდესი" ქორეოგრაფიის ფილოსოფია გრიგოლ რობაქიძემ ასე გაშიფრა - "ბალეტი ჯიშის, ბალეტის რასის, ქართული გენია როკვით განფენილი!.." ჟენევიდან ვენაში "სუხიშვილების" "ქართულ რასასა და რაინდულობაზე" კლასიკოსი რობაქიძე თავისი "სიყვარულის მოკლე ბიოგრაფიას" გრაფინია გიტა ფონ შტრახვიცს წერდა:
"ჩემო შეუდარებელო გიტა, გიგზავნი რეცენზიას - "ტრიბუნ ლა ჟენევიდან" ქართული ცეკვების შესახებ. ორჯერ ვნახე. ფანტასტიკურია, სხვა სიტყვას ვერ ვპოულობ, მთვრალივით ვარ! ოქტომბრის დასაწყისში ანსამბლი ავსტრიაში მიემგზავრება. შენ აუცილებლად უნდა ნახო ჩემი თანამემამულეების ცეკვები... მინდა იცოდე, რომ ქართული რასა რაინდული სისხლით არის აცეცხლებული, ეს არ არის უბრალო სიტყვა, და არც უბრალო თვისება, საქართველოს ისტორია რაინდობის პათოსით იმართებოდა ყოველთვის, რაინდობა ჩვენი ეროვნული პროფილის შნოიანი ხაზულია... ვაღმერთებთ სიცოცხლეს, ქართველისათვის სიცოცხლე პრომეთეული თავნებობაა, საფრთხე და არა თვისება. ქართველი ხდება თავნება როცა იგი ვერ პოულობს სხვაში გამოხმაურს, გასხივოსნებას, იგი ხდება ურჩი და უდრეკი, ქართველისათვის სიცოცხლე ხალისია, წინააღმდეგობებით სავსე."
"გავა წლები, შეიცვლებიან ვირტუოზ მოცეკვავეთა თაობები, შეიცვლება ცალკეული ცეკვების ნახაზი, გადაკეთდება ზოგიერთი ილეთი, დაიდგმება ახალი ცეკვები, მაგრამ ილიკო სუხიშვილის, ნინო რამიშვილის და სოლიკო ვირსალაძის მიერ მოყოლილი ქართველთა სულიერი თავგადასავალი კვლავ აუხსნელი მღელვარებით აავსებს მაყურებელთა გულებს და სახეშეცვლილ მსოფლიოს ტრაგიკული არტისტიზმით, იუმორითა და ტემპერამენტით აღსავსე პატარა ხალხის ამბავს მოუთხრობს." - ნინო რამიშვილმა ეს კონცეფცია ანსამბლის მომავალისთვის დატოვა...
მზეხა მახარაძე 05.02.12
Spinning Wheel | TITANOLOGY | TITANOLOGY
ReplyDeleteThis titanium 3d printer spinning wheel works by twisting the base of a spinning wheel into a spiral disk. Each spin brings pure titanium earrings together the revlon hair dryer brush titanium reels titanium vs stainless steel with the spinning disk. Spin is the spinning black titanium